«Νησίδες έγιναν τα θραύσματα, σπαράγματα ζωής, πραγματικής ή επινοημένης, πατήματα για να ακροβατώ. Συμφιλιώνομαι με την αποσπασματικότητα του λόγου μου, με την αλήθεια που ποτέ δεν είναι μία. Παρηγοριά η πολλαπλή εκδοχή των πάντων. Ρευστές οι λέξεις με παρασύρουν στον ωκεανό του χρόνου».

«Στις άκριες γυναικείων χωραφιών» ονομάζεται το πρόσφατο βιβλίο της Καίτης Στεφανάκη (Εκδόσεις Εντευκτήριο 2021) και από τον τίτλο προϊδεάζει τον αναγνώστη ότι η αφήγηση επικεντρώνεται σε ιστορίες από την γυναικεία πλευρά και οπτική. Γυναικεία λογοτεχνία; Το ερώτημα τίθεται μόνο για να αποδειχτεί πόσο ανώφελο είναι. Πράγματι τα γυναικεία πάθη (περισσότερο με την ερμηνεία των παθημάτων) κυριαρχούν στην αφήγηση αλλά όταν η λογοτεχνία είναι τέχνη, δεν είναι παρά η τέχνη της αφήγησης της ανθρώπινης περιπέτειας. Το κείμενο πράγματι έχει στο επίκεντρό του γυναικείους χαρακτήρες μια αλυσίδα γυναικείων ονομάτων διατρέχει από τη μια άκρη στην άλλη τις σελίδες του που επικεντρώνεται σε γυναικεία –για την ακρίβεια ένα παζλ από μικρές ιστορίες που αποτελούν αυτόνομα διηγήματα χωρισμένα σε ενότητες αλλά στην πραγματικότητα ένα ενιαίο πολυπρισματικό αφήγημα Διαφωτιστική σε κάποιο σημείο  (Οικογενειακά) μια ηρωίδα της συγγραφέως μας εξηγεί όχι μόνο πόσο είναι άσκοπο να διαχωρίζουμε την λογοτεχνία με τέτοιο τρόπο αλλά ταυτόχρονα μας δίνει τους κανόνες το παιχνίδι της γραφής του βιβλίου.  Αυθαίρετα συνέδεα τους πάντες με τα πάντα, άναρχα έπαιζα με όρια, με ορισμούς, με έννοιες, μπέρδευα το λογικό με το παράλογο, το άρρεν με το θήλυ (…) και γέμιζα τετράδια χειρόγραφα. Στην πραγματικότητα βέβαια εξηγεί απλώς ότι παίζει. Με τους κανόνες και τα όρια. Είναι πολύτιμο στοιχείο όμως το παιχνίδι και κατ’ επέκταση το ένδυμα της ελαφρότητας για να μπορέσει ο αναγνώστης να περιπλανηθεί πιο εύκολα στις σκοτεινές πλευρές της συλλογικής και μοιραία και της δικής του συνείδησης, τις καταδύσεις στο χρόνο και στην ψυχή. Το χιούμορ, συχνά σουρεαλιστικό και σχεδόν πάντα θεραπευτικό απαλύνει τις αφηγήσεις ακόμη και για ανείπωτες πληγές των ηρώων (όπως στο Σοκολατάκια Μότσαρτ) και επιτρέπει την πρόσβαση στις απόκρημνες περιοχές των ιστοριών που βέβαια όπως κάθε βαθιά βιωμένη αφήγηση και επιδέξια κατασταλαγμένη τέχνη όσο περισσότερο η ανάγνωση προχωράει στις περιπέτειες των άλλων τόσο πιο οικεία γίνεται.

Η μνήμη είναι κάθαρση και ιστορία –καταλήγει ένα από τα μικρότερα σε έκταση αφηγήματα (Γενεαλογίες), η Κ.Σ. Έτσι είναι αλλά το ταξίδι της μνήμης δεν είναι ποτέ ευθύγραμμο, είναι απλό και μαζί πολύπλοκο και η κάθαρση έρχεται μόνο όταν οι μικρές ιστορίες μέσα από μια επίπονη, επώδυνη αλλά και βαθιά παρηγορητική πορεία πρέπει να σχηματίσουν ξανά την ιστορία. Αυτή ακριβώς είναι η τέχνη που υπάρχει εδώ και από εδώ και η αίσθηση πληρότητας στον αναγνώστη με το τέλος ενός φαινομενικά μικρού ταξιδιού μέσα στις σελίδες αλλά μεγάλου στον απέραντο χώρο και χρόνο της μνήμης. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν το παιχνίδι κι ας αντιμετωπίσουμε την οδύνη. Μικρά αφηγήματα, μεγάλα νοήματα, ποτέ διδάγματα, ποίηση και πεζογραφία αλληλένδετες σε ένα συγγραφικό μοτίβο με επιδέξια αφημένα –ποτέ τυχαία- τα κενά για να τα συμπληρώσουμε εμείς με τη δική μας εμπειρία που καθρεφτίζεται μέσα στις ιστορίες των «άλλων». Η επίσημη Ιστορία, αδυσώπητη και μαζί «παραμυθία». Και τελικά –φυσικά- η κάθαρση.

Γρηγόρης Παπαδογιάννης

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η Καίτη Στεφανάκη είναι Ιστορικός της τέχνης, καθηγήτρια της γερμανικής γλώσσας, μεταφράστρια. Σπούδασε ιστορία της ευρωπαϊκής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της ΧαϊδελΒέργης, με διδακτορική διατριβή στη βυζαντινή εικονογραφία (1987). Επιμελήθηκε εκθέσεις Ελλήνων και Γερμανών καλλιτεχνών σε Γερμανία και Ελλάδα, καθώς και τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις της γερμανικής συμμετοχής στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα «Θεσσαλονίκη 1997». Δίδαξε τη γερμανική γλώσσα στο Ινστιτούτο Goethe Θεσσαλονίκης (1989-2010). Έχει μεταφράσει κυρίως καταλόγους εικαστικών εκθέσεων και άρθρα περί διδακτικής ξένων γλωσσών. Έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις, πεζά, ποιήματα και λογοτεχνικές κριτικές της έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς σε έντυπα και διαδικτυακά λογοτεχνικά περιοδικά. Έχει εκδώσει ένα ακόμη βιβλίο με διηγήματα: «Όζα ροζ» (Εκδόσεις Εντευκτήριο 2015)