Γιορτινές μέρες, στο τέλος της χροιάς, και είναι η καλύτερη αφορμή να δώσουμε το λόγο σε έναν άνθρωπο που διακρίθηκε ιδιαίτερα το 2018.

Η Δέσποινα Χαραλαμπίδη, νικήτρια του 8^ου διεθνούς διαγωνισμού του eyelands με θέμα «αποσκευές» (αλλά και μοναδική συγγραφέας από την Ελλάδα που μπήκε στη μικρή λίστα του 1^ου διεθνούς διαγωνισμού σύντομου διηγήματος με θέμα «Dreams») μιλάει στον Γρηγόρη Παπαδογιάννη για την συγγραφική της ζωή.

 

Πότε ξεκίνησες να γράφεις; Θυμάσαι ποιο ήταν το πρώτο «λογοτεχνικό» κείμενο που έγραψες;

Από μικρή διάβαζα οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου και έκανα απόπειρες να εκφραστώ στο χαρτί. Όταν ήμουν γύρω στα τριάντα αποφάσισα να πάω σε κάποιο σεμινάριο δημιουργικής γραφής με την Χριστίνα Οικονομίδου. Αργότερα παρακολούθησα σεμινάρια με τον Αλέξη Σταμάτη και πρόσφατα ένα διήμερο σεμινάριο για μικροδιήγηματα  με τον Μισέλ Φάις. Σε όλα αυτά τα σεμινάρια γνώρισα ανθρώπους που έχουν μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου και πήρα γνώσεις για να χτίσω καλύτερα τις ιστορίες μου. Το πρώτο «λογοτεχνικό» κείμενο που έγραψα θεωρώ ότι είναι ο «Καθετήρας», ένα διήγημα που είχε διακριθεί στο Λογοτεχνικό Μπιστρό της Στέλλας με θέμα διαγωνισμού «Οικογενειακοί Δεσμοί».

Γιατί γράφεις  – το έχεις σκεφτεί, και ποια θα ήταν για σένα η κορυφή αυτής της διαδρομής;

Η συγγραφή για μένα είναι σαν ένα ταξίδι με τρένο. Είσαι μέσα στο βαγόνι , αλλά δεν ξέρεις τον προορισμό . Έχεις τον φόβο ότι δεν ξέρεις που πας, που βρίσκεσαι, αλλά αν κοιτάξεις έξω από το παράθυρο μπορείς  να δεις ένα καταπληκτικό τοπίο  και αν στρέψεις το βλέμμα στο εσωτερικό μέρος του βαγονιού, βλέπεις ότι είναι ένα τρένο ιδιαίτερο. Τα παράθυρα ανοίγουν με δυσκολία, πάντα κάπου μαγκώνουν, αλλά ξέρεις ότι υπάρχουν παράθυρα. Είσαι μόνος στο βαγόνι, αλλά ξέρεις ότι δίπλα υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι στα δικά τους βαγόνια με τις δικές τους προσδοκίες και ανησυχίες. Φοβάσαι ότι μπορεί να σε κρίνουν που είσαι μέσα στον τρένο, αλλά δεν φταις γιατί δεν θα μπορούσες να ήσουν κάπου άλλου. Φοβάσαι ακόμα μην εκτροχιαστεί το τρένο. Περνάς γέφυρες, σήραγγες και περιμένεις με αγωνία να δεις τον τελικό προορισμό, αλλά μόλις έχεις αρχίσει να αντιλαμβάνεσαι ότι το τρένο  μπορεί και να μην σταματήσει ποτέ.

Κορυφή δεν υπάρχει. Μόνο καρφωμένες ράγες που σε βοηθάνε να προχωρήσεις

Ποια ήταν η αφορμή για να γράψεις την «Έκρηξη συναισθημάτων», το διήγημα που κέρδισε το πρώτο βραβείο;

Το διήγημα αυτό γεννήθηκε μέσα στο μετρό. Μια μέρα, κι ενώ ήμουν στο μετρό,  ένας άντρας με είχε πλησιάσει αρκετά. Τόσο πολύ που είχα αρχίσει να ανησυχώ πως κάτι ήθελε από εμένα. Κατάλαβε την ανησυχία μου και μου είπε: « Έχω πλησιάσει τόσο κοντά, γιατί βρωμάει αυτός ο κιτρινιάρης». Πραγματικά αν είχα μια βαλίτσα σαν αυτή του διηγήματος, θα του την έφερνα στο κεφάλι. Γύρισα και είδα έναν ταλαιπωρημένο μετανάστη, αδύνατο και φοβισμένο. Και στη έντονη διαμαρτυρία μου, απάντησε: «Τώρα τους υπερασπίζεστε, αλλά όταν σας βιάζουν…» αφήνοντας προφορικά αποσιωπητικά να αιωρούνται στον ελάχιστο μεταξύ μας χώρο και να γίνονται τεράστια σύννεφα από πάνω μας, έτοιμα να ρίξουν βροχές, καταιγίδες. (Και από την καταιγίδα αυτή που να κρυφτείς;)

Έτσι γεννήθηκε αυτό το διήγημα. Αναφερόμενο σε ένα φανταστικό κόσμο όπου νικάει τελικά όλων των καταπιεσμένων συναισθημάτων, η αποδοχή και η αγάπη.

Ανήκεις στους συγγραφείς που ξεκινούν και τελειώνουν ένα κείμενο χωρίς διακοπή ή αντίθετα ακολουθείς μια αργή διαδικασία αφήνοντας το χρόνο να περάσει, δουλεύοντας ξανά και ξανά μέχρι να νιώσεις ότι το κείμενό σου έχει ολοκληρωθεί;

Ουσιαστικά ελάχιστα γράφω στον Η/Υ ή σε χαρτί. Τα περισσότερα από τα πράγματα που θα ήθελα να γράψω παραμένουν στο κεφάλι μου εγκλωβισμένα. Καθημερινά σκέπτομαι διάφορες ιστορίες, οι οποίες πυροδοτούνται από τα πιο ασήμαντα πράγματα. Όταν όμως γράψω με αφορμή έναν διαγωνισμό ή κάτι που με πνίγει και θέλω να το εκφράσω το δουλεύω καιρό. Γι αυτό και τις συμμετοχές μου τις στέλνω πάντα στο όριο της λήξης του διαγωνισμού. Κυρίως, γιατί όταν έχω ένα διήγημα στο κεφάλι μου, κάθε μέρα που ξυπνάω πετάγεται μια σπίθα, μια λεπτομέρεια και συμπληρώνω κάτι. Δύσκολο θα θεωρούσα ένα διήγημα μου ολοκληρωμένο.

Αυτή τη χρονιά διακρίθηκες και στον αγγλόφωνο διαγωνισμό μας, στο σύντομο διήγημα, και ήσουν η μοναδική από την Ελλάδα. Πώς νιώθεις γι’ αυτό; Πιστεύεις ότι στο μέλλον οι συγγραφείς από τη χώρα μας πρέπει να κοιτούν περισσότερο προς το εξωτερικό και την αγγλόφωνη αφήγηση για να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να αναδείξουν τη δουλειά τους;

Σ’ αυτή την διάκριση η χαρά μου ήταν πραγματικά μεγάλη. Ήταν η πρώτη προσπάθεια να γράψω απευθείας στα αγγλικά, είναι ένα διήγημα που το αγαπώ πολύ. Ένα διήγημα που ταξιδεύει ήδη σε τόσο διαφορετικά μέρη του κόσμου. Και η συλλογή Dreams, που τώρα διαβάζω, έφερε και σε μένα τόσα όμορφα διηγήματα από μακρινές χώρες. Μια μικρή  φράση από ένα διήγημα της Ameera Fakir από τη Νότια Αφρική,  μ’ έχει συνεπάρει: «Our fingers separate.Our souls never will.»

Θα πω ότι η αγγλόφωνη αφήγηση είναι ο υπερσιβηρικός, είναι η δυνατότητα να ταξιδέψεις έξω από την χώρα σου με το τρένο. Σ΄ εμένα λειτούργησε και μια άλλη δυναμική στην αφήγηση, χωρίς το κουκούλωμα της μητρικής γλώσσας. Ήταν απελευθερωτικό.

 Ονειρεύεσαι από τώρα τις διακοπές σου στην Κρήτη;

Είμαι ενθουσιασμένη που θα δείξω στις κόρες μου αυτό τον όμορφο τόπο, την Κρήτη. Ονειρεύομαι τις θάλασσες, τα βράχια της, τις μυρωδιές της… Κάποιες στιγμές ακούω τον παφλασμό της θάλασσας… Ανυπομονώ!

Θα ήθελα να μου περιγράψεις την «ιδανική» σου μέρα

Σάββατο πρωί,  1 Δεκέμβρη 2018. Η ημέρα της βράβευσης. Ξεκινήσαμε να κατηφορίζουμε, πήραμε το μετρό, βρεθήκαμε στο Polis. Μερικά γνώριμα πρόσωπα μέσα στα χρόνια από όλες τις συμμετοχές στο Eyelands, οι φίλοι μου, η οικογένεια μου, πάντα δίπλα μου. Ξεκινάει η παρουσίαση του βιβλίου «Αποσκευές». Οι συμμετέχοντες οι περισσότεροι δειλά, άλλοι με περισσότερο αέρα ένας, ένας παραλαμβάνουν το βιβλίο τους. Ο Θωμάς Μυλωνάς διαβάζει το διήγημά μου-πόσο μεγάλη τιμή! Παίρνω το αγγελάκι, τα βιβλία, έχω γράψει τον λόγο μου και μπορώ -επιτέλους- μετά από οκτώ  χρόνια να αρθρώσω δύο κουβέντες. Δεν είχα ποτέ σαν όνειρο μια πρώτη διάκριση. Μου έφτανε μόνο που ένας διαγωνισμός ήταν μια αφορμή για να γεννηθεί το επόμενο διήγημα. Μετά από αυτή τη μέρα, θεωρώ ότι θα έπρεπε να το είχα σαν όνειρο. Η βράβευση αυτή θα μείνει για πάντα στο μυαλό μου και στην καρδιά μου. Θα είναι το  καλό φόρεμα, το καλό κουστούμι της καρδίας μου. Και να, που ενώ γράφουμε, οι λέξεις καμιά φορά δεν είναι αρκετές. Τι να πω; Ένα μεγάλο ευχαριστώ για όλα. Μου χαρίσατε – στις παράξενες μέρες που ζω/ζούμε -τόσα πολλά και μια ιδανική μέρα.

*φωτογραφίες: Ναυσικά Χαραλαμπίδου από την ημέρα της βράβευσης της Δέσποινας στο Polis Art Cafe